De V geboden op vlak van conformiteit voor uw volgende machine upgrade

Een machine upgrade vertrekt vaak vanuit de elektrische of besturingstechnische kant. Toch is zo’n upgrade hét moment om ook het aspect machineveiligheid tegen het licht te houden en conformiteit na te streven met de actuele stand der techniek. Deze vijf geboden wijzen u de weg.

I. Bepaal wie verantwoordelijk is voor wat

Als het gaat om machineveiligheid spelen er voornamelijk twee verplichte blokken binnen Europa:

1. De Machinerichtlijn
2. De Arbeidsmiddelenrichtlijn

Beide hebben als doel dat we met machines werken die geen schade kunnen berokkenen aan mens, milieu en dier. Alleen is de verantwoordelijkheid verschillend:

• De Machinerichtlijn is een economische richtlijn en speelt op het moment van verkoop of eerste ingebruikname en is de verantwoordelijkheid van de machinebouwer.
• De Arbeidsmiddelenrichtlijn is een sociale richtlijn en is de verantwoordelijkheid van de werkgever.

Finaal is de werkgever altijd verantwoordelijk dat zijn machines veilig zijn, ook als de machinebouwer zijn verplichtingen niet is nagekomen.

Meer weten over de Machinerichtlijn en hoe die zich verhoudt tot een CE-markering? Klik door naar het artikel CE-markering op machine is niet zaligmakend.

II. Ken de CE-spelregels

Voor velen is het mogelijks vervallen van de originele CE-verklaring een grote drempel om zelf wijzigingen aan te brengen aan een installatie.

Nochtans hoeft dit geen barrière te zijn. Het is wel belangrijk de juiste kennis te hebben, en de genomen acties goed te onderbouwen, te valideren en te documenteren.

Vier veelgestelde vragen en evenveel antwoorden:

1. Wanneer vervalt de CE van de installatie? De CE van de huidige installatie vervalt indien u een fundamentele wijziging uitvoert aan de machine.
2. Wat is een fundamentele wijziging? Een wijziging waarbij u een bijkomend gevaar creëert of een bestaand risico vergroot, op voorwaarde dat het nieuwe gevaar of het verhoogd risico niet voldoende beschermd wordt door de huidige beveiligingen.
3. Wat te doen bij wijziging? Omschrijf welke wijziging er dient te gebeuren en waarom. Bepaal via een risico-analyse of je effectief een bijkomend gevaar creëert of een bestaand risico vergroot. Indien de wijziging geen invloed heeft op het bestaande risico dienen enkel de gevaren van de wijziging met de risicoreducerende maatregelen opgesomd te worden. Valideer de aangebrachte wijzigingen en controleer of deze volgens de eisen van de Machinerichtlijn zijn uitgevoerd.
4. Wie is verantwoordelijk na wijziging? De ontwerper van de originele machine is (en blijft) verantwoordelijk voor het originele ontwerp en uitvoering. De ontwerper van de fundamentele wijziging is verantwoordelijk voor de wijziging en het effect van de wijziging op de rest van de installatie. De uitbater is ten allen tijden verantwoordelijk voor het ter beschikking stellen van een veilige installatie aan zijn medewerkers.

III. Volg deze vijf stappen

Het veilig maken van installaties verloopt typisch in vijf stappen:

1. Risicobeoordeling: inschatten en evalueren van alle risico’s tijdens alle gebruiksfases van de machine.
2. Safety concept: voorstel tot risico reducerende maatregelen.
3. Safety design: detail engineering van de risicoreducerende maatregelen.
4. Safety implementatie: realisatie van het safety design.
5. Safety validatie: gedocumenteerde controle of de acties correct uitgevoerd zijn.

IV. Verlies de pragmatische kant niet uit het oog

De grote uitdaging bij machine upgrade ten opzichte van conformiteit en safety is het behouden van de pragmatische benadering. Veelal is het economisch en/of productietechnisch moeilijk om de normen van vandaag 100% te volgen binnen de bestaande context van een upgrade.

Een goede methode om de juiste beslissingen te nemen is het volgen van het ALARP principe: as low as reasonably practicable, zo laag als redelijkerwijze uitvoerbaar is.

Onderstaande figuur verduidelijkt dit principe:

In de figuur wordt hetzelfde risico tweemaal gereduceerd. Oranje geeft een maatregel weer met beperkte impact. Blauw geeft een andere maatregel weer die evenveel kost maar wel een hogere risico reductie oplevert. De blauwe maatregel geniet dus duidelijk de voorkeur.

Indien enkel maatregel oranje mogelijk is, zal de bekomen risico reductie niet voldoende meerwaarde kunnen bieden en kan er beslist worden om het risico als restrisico te aanvaarden. Vaak kunnen er diverse maatregelen gecombineerd worden om samen tot een aanvaardbaar restrisico te komen. Het restrisico kunnen we intern verder opvangen door procedures, trainingen, pictogrammen, PBM’s etc…

Let wel: rest risico’s moeten wel duidelijk bekend en omschreven staan en de betrokken partijen moeten aantoonbaar op de hoogte zijn van de nog aanwezige restrisico’s en hoe hiermee om te gaan.

V. Kijk naar het totaalplaatje

Conformiteit is maar een van de vier pijlers van een succesvolle machine upgrade. Minstens even belangrijk zijn de elektrische, digitale en mechanische transformatie.

Samen met Flanders Make en VLAIO schreven we een white paper over machine upgrading. Van business case tot implementatie. Wilt u het maximale halen uit uw installed base? Download de white paper.